Ta strona używa plików Cookies. Dowiedz się więcej o celu ich używania i możliwości zmiany ustawień Cookies w przeglądarce.

Ocena użytkowników: 5 / 5

Gwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywnaGwiazdka aktywna
 

Widok na ryński zamek - czasy przed II wojną światowąNajstarsze wzmianki dotyczące historii Gminy Ryn sięgają epoki neolitu (4500 - 1700 lat p.n.e.) Podczas prac wykopaliskowych w miejscowości Jeziorko odkryto wyroby kamienne z tego okresu. Każda następna epoka pozostawiała coraz więcej śladów. Wyroby z epoki brązu (700-600r pne) i charakterystyczne dla tego okresu kurhany odkryto w Sterławkach Wielkich. Z końca ub. wieku znane są pojedyncze kurhany i cmentarzyska kurhanów z Orła, Skorupek i Sterławek Wlk. W tym czasie datowane są również osady obronne budowane na wzniesieniach (Jeziorko, Orło) i osady nawodne (Knis).Widok kościoła (przed pożarem) - obecnie w tym miejscu jest Zajazd Pod Kasztanami
Po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomina mieszkańców tych ziem - Prusów, ok. I w. n.e. Tacyt. Klaudiusz Ptolemeusz zaś mówi już o plemionach pruskich, wymieniając m.in. Galindów, którzy zamieszkiwali teren dzisiejszej Gminy Ryn. To mające swoje oryginalne obrzędy, tradycje i wierzenia pogańskie plemię zostało przetrzebione i unicestwione przez przybyłych tu na pocz. XIII w. Krzyżaków.
W efekcie tych działań cała, porośnięta gęstą puszczą okolica została wyludniona. Akcję kolonizacyjną Widok Rynu od strony Rybicaluprzeprowadzono dopiero w XV i XVI w., sprowadzając na te tereny głównie chłopów polskich z Mazowsza. W tym czasie powstały prawie wszystkie istniejące do dziś na terenie Gminy wsie. Najstarsze informacje o Rynie pochodzą z Kroniki Wiganda z Marburga z 1377r, który to rok przyjmuje się, za początek budowy ryńskiego zamku (niektóre źródła podają 1376 r, a prace archeologiczne sugerują, że nastąpiło to o cale 100 lat wcześniej). Zamek zbudowano na wzgórzu najprawdopodobniej w miejscu istniejącego niegdyś galindzkiego grodu pomiędzy dwoma jeziorami, z których jezioro Ołów stanowiło naturalną fosę. Ponoć jezioro i zamek przypominały Krzyżakom rzekę Ren (Rhein) i zamki nad nią stojące - stąd być może wzięła się nazwa Ryn - ale to tylko legenda. Jak było na prawdę - nikt nie wie. Pod koniec XIV w. Zamek Ryn stał się siedzibą Komturii i jego znaczenie wyraźnie wzrosło.
Pierwszym ryńskim Komturem był Fryderyk von Wallenrod. Oprócz funkcji militarnych zamek pełnił rolę administracyjno - gospodarczą, zaopatrując Zakon m.in. w ryby, miód i mięso dzikiej zwierzyny. Mimo strategicznego położenia, grubych murów i masywnej konstrukcji zamek nie oparł się oblężeniu powstańców Związku Pruskiego w poł. XV w. Ocalałych, zbiegłych Krzyżaków bezlitośnie topiono w okolicznych jeziorach i bagnach.
stary_ryn_09W krzyżackie władanie powrócił po niespełna roku, odbity przez zaciężne wojska. Wraz z zamkiem rozwijała się osada (podzamcze), która dała początek przyszłemu miastu. W końcu XV w. podzamcze otrzymało prawo osiedla targowego, co w znacznym stopniu przyczyniło się do jego rozwoju. W XVI w. Ryn stal się centrum administracyjno - osiedleńczym. Po likwidacji Zakonu utworzono tu Starostwo Prus Książęcych. Niestety najazd Tatarów w poł XVII w. rozwiał wszelkie marzenia o dalszym rozwoju. Najeźdźcy część mieszkańców wzięli w jasyr, resztę wycięli w pień, pustosząc i paląc osadę. Ocalał jedynie zamek. W pół wieku później epidemia dżumy dokonała tak wielkich spustoszeń, że niektóre wsie wyludniły się niemal całkowicie. Pozostali przy życiu mieszkańcy opuszczali swoje domostwa chroniąc się w pobliskich lasach.

widok od strony Jeziora Ryńskiego na Rynstary_ryn_01Bodźcem do dalszego rozwoju Rynu stała się zmiana jego statusu. Król Prus Fryderyk I nadał 21 lipca 1723 roku prawa miejskie dla Rynu. Od tego roku Ryn posiadał Radę Miejską z Burmistrzem na czele oraz ławę, czyli sąd miejski. Wybrukowano ulice, ustawiono urządzenia przeciwpożarowe i wagę publiczną. Przybywającym tu osadnikom oferowano wiele przywilejów. Przyznawano bezpłatnie plac pod budowę domu, pokrywając jedną trzecią kosztów. Zezwalano na bezpłatny wyrąb drzew itd. Do końca XVIII w. Ryn był miastem czysto polskim. W XIX w. zaczęto prowadzić systematyczną i stanowczą kcję germanizacyjną. Sprowadzano nowych osadników z Niemiec, ograniczając lub nawet zakazując osiedlania Polakom. W połowie XIX w. stosunek ludności polskiej do niemieckiej wynosił 2 do 1. Podczas ogłoszonego w 1920 r. plebiscytu za Polską nie padł już ani jeden głos.

Budynek uzdrowiska nad jeziorem Ołów
W roku 1923 przewodnik po Mazurach notuje: "Ryn, miasteczko zniemczone o 2200 mieszkańcach zwane też po polsku Ryno (...) Prócz połączenia kolejowego do Rastemborka ma Ryn jeszcze połączenie omnibusem pocztowym do Sterławek, a w lecie parowcami do Lecu, Mikołajek i Rucian (...) Prócz zamku zabytków nie ma - odznacza się natomiast malowniczym położeniem na wzgórzu między dwoma jeziorami..."
stary_ryn_06Z czasem socjaldemokraci zdobyli parę mandatów w Radzie Miejskiej Rynu, a w wyborach do Reichstagu 1924 i 1928 roku zyskali ponad trzecia część ogółu głosów. W 1930 roku także komuniści odnotowali pierwszy sukces. W wyborach z 5-ego marca 1933 roku, już po dojściu Hitlera do władzy, na 1.111 ważnych głosów oddanych w Rynie, socjaldemokraci zyskali 140, a komuniści 118.
Ścieżka turystyczna przy jeziorze OłówPoczątek XX wieku nie zmienił zbytnio wyglądu miasta. Nowych budynków wznoszono bardzo mało. Miasto nie miało sali kinowej ani stałego kina. Z zakładów użyteczności publicznej zbudowano gazownię, podstację elektrowni i wodociągi. Druga Wojna Światowa przerwała rozwój miasta. W 1945 roku z 21 na 22 stycznia zarządzono ewakuacje ludności. Wojska radzieckie wkroczyły do Rynu 27 stycznia 1945 roku. W domach z miejscowych zostali tylko starcy. Niektóre budynki spłonęły. Wyglądem swym straszyły mury kościoła. Do miasta powróciła część zasiedziałych tu Mazurów. Przybyli też ze swoimi rodzinami robotnicy przymusowi i byli więźniowie zamkowych cel, których hitlerowcy nie zdążyli wymordować. Powstała radziecka komendantura miasta Ryn.
stary_ryn_08Dnia 22 lipca 1945 roku ustanowiono stałą władzę polską. Jesienią 1946 roku, gdy życie się unormowało, komendantura radziecka opuściła miasto. Wznowiona została nauka w szkole (istniejącej od 1529 roku) i organizowane były kursy repolonizacyjne dla Mazurów. Istniała też poczta i nadleśnictwo. Powstały liczne placówki handlowe i usługowe. Zamek pokrzyżacki co jakiś czas zmieniał właścicieli i ciągle był tylko częściowo wykorzystany.
Uruchomiona została kolejka wąskotorowa i komunikacja PKS. Od 16 stycznia 1949 roku działać zaczęła biblioteka miejska. Powstała też Spółdzielnia Pracy Inwalidów "Zorza". Utworzone zostały także: ośrodek zdrowia z izbą porodową, apteka, ośrodek weterynaryjny, wyremontowana przystań dla statków i utworzone kąpieliska.
Społeczeństwo miasta systematycznie co roku pracowało nad jego upiększaniem. Rozrosła się szkoła. Uruchomiono Dom Kultury, ułożono asfalt na trasie Ryn-Olsztyn i Ryn-Sterławki. Autobusy rozpoczęły regularne kursy.
Więcej zdjęć doyczących historii naszego miasta można zobaczyć w naszej galerii.

Uwaga! Wszystkie przytoczone w tym tekście zdjęcia zostały obrobione elektronicznie przez serwis Ryn.pl i są  jego własnością.